Speel de foto: terugspeel theater sessie voor mensen met dementie
Speel de foto
Jaap Oostra is theatermaker en heeft een eigen methode ontwikkeld om communicatie en begrip voor de ander te faciliteren door middel van spel. Deze ‘methode’, de Spelsalon, is een afgeleide van het Playback Theater van Jonathan Fox. Tegenslagen als ziekte of problemen van sociaal of culturele aard, zoals discriminatie, vormen belemmeringen in communicatie en relaties en hebben wezenlijke gevolgen voor de personen in kwestie. Jaap zet theater in als middel waar het individu actief gehoord en gezien wordt en opgenomen wordt in positieve groepsprocessen bij jongeren, in diverse professionele kringen, en ouderen.
De interventie werkt met een kleine groep (5 a 7 mensen) in een relatief intieme setting. Een stuk muziek of iets beeldends vormt de prompt om de verbeelding aan te spreken. En wanneer de deelnemers uit hun verbeelding terug in het hier en nu komen, vraagt Jaap of iemand zijn gedachten wil delen met de groep en wil vertellen wat de muziek bij hem/haar heeft opgeroepen. De groep gebruikt dit verhaal om dit te gaan uitbeelden.
In NowHere Station heeft hij voor het eerst zijn methode kunnen verkennen of het geschikt is voor mensen met dementie die op een gesloten afdeling van een zorginstelling wonen. In de planningsfase werd al een eerste aanpassing gemaakt ten aanzien van het concept van de workshop. Een stuk muziek als prompt was te abstract en een stuk film een te complexe taak voor het geheugen om op de ontspannen manier te werken zoals die beoogd wordt in deze methodiek. Jaap koos dus een ander uitgangspunt: de foto. Hij had een aantal sprekende zwart-wit foto’s verzameld waarvan de meeste uit de jaren ’30-’50, de tijd van hun jeugd, maar ook recentere foto’s, waaruit de deelnemers er één konden kiezen.
Vervolgens wordt iemand gevraagd om zijn/haar foto te beschrijven en dat te verbinden aan eigen ervaringen. Dit gaat de groep uitbeelden, waarop mensen rollen aannemen of toebedeeld krijgen en er wordt een scène gecreëerd. Deze wordt denkbeeldig gefotografeerd op een cruciaal moment, waarop het stukje eindigt.
Dit vergt een aantal vaardigheden van mensen maar met de groep waar mee gespeeld werd in het Flevohuis en de toegewijde inzet van Jaap is dat wel gelukt. Het vraagt geen theatrale vaardigheden, alleen het vermogen de eigen rol even vast te houden en de rol van anderen te begrijpen door het verhaal van de spelleider. Niet iedereen begrijpt precies alles, waar werkelijkheid en fictie beginnen en eindigen, maar men gaat wel op in de beleving van de scènes, heeft plezier in het aannemen van onconventionele rollen (bijvoorbeeld het varken), en men komt graag terug voor de daaropvolgende sessie.
