Was Goed is een feest voor de zintuigen. Sopjes en luchtbellen, vouwen en stapelen, de was ophangen en strijken, stoffen, geuren en spelletjes met de was: allerlei activiteiten die door kunstenaars worden vormgegeven.
Was Goed is in 2015 werd gestart en mede gefinancierd door fonds RCAOK en Amsta.
Kunstenaars en personeel netrekken verpleeghuisbewoners bij activiteiten rondom de was doen, met middelen als zeepsop, was ophangen, stapelwedstrijden, geuren, en in de wijk eromheen teksten op wasgoed verzamelen voor de bewoners.
Een werkboek over verbeelding in de zorg, gemaakt met en door 100 cliënten, familieleden, kunstenaars, vrijwilligers, stagiairs, medewerkers en andere mensen. Creativiteit uit zich op allerlei manieren ook buiten kunstbeoefening of cultuur meemaken of ondergaan. Voorbeelden van verbeelding, fantasie en creativiteit, kunnen mogelijk door ze met elkaar op te graven en te gaan delen, andere mensen inspireren of op ideeën brengen.
De openbare is vol plekken die over het hoofd worden gezien, vol verhalen, geluiden, verstopte schatten. Elke plek, elk verhaal wordt een bouwsteen voor iets nieuws: een route, een kaart, een ervaring of een kunstwerk. Samen met bewoners en kunstenaars bouw ik aan iets wat verbindt en transformeert. Zie www.Veramaps.nl voor: 2023, 2024: Geluksplekken Noord: Amsterdam 750 jaar Kunstsafari’s en digitale soundtracks van mensen en van plekken in Amsterdam Noord 2022, 2023: Spelen in de Spaarndammerbuurt In de Spaarndammerbuurt leidde dit tot een verhalenkaart met als thema buiten spelen, vroeger en nu. 2021, 2022, 2023: Rondje Nieuwe(N)Meer Verhalen en natuur samen in een route rond het Nieuwe Meer. 2018,2019: Art-Bnb Op het terrein de Nieuwenmeer, waar mijn studio zich bevind, organiseerde ik Art- BnB met en voor internationale kunstenaars die ik manchet met kunstenaars werkzaam op het terrein. 2014: Expeditie SNOES In Amsterdam Oost opende ik de deuren van een gesloten afdeling in een verpleeghuis voor honderd buurtbewoners, die deelnamen aan een expeditie dwars door het gebouw. De gangen, kamers en tuinen werden het decor voor een ontdekkingstocht vol ontmoetingen en verrassingen.
Voor presentaties op conferenties, symposia en andere bijeenkomsten, neem contact op met Vera Broos via info@zonaskiosk.nl Musea en conferenties: Symposia en Conferenties presentaties Tandem Projects: Oberhausen, Birmingham 2015 Equal Arts, Newcastle/Gateshead Vitaliteit Ontmoet Kwetsbaarheid conferentie: presentatie De Tafel Van Vier Long Live Arts Conference Den Haag: Presentatie Zona's Kiosk i.s.m. Cretien van Campen, Windesheim instituut European Cultural Commission: presentatie NowHere De Kunst Van Waarde Maken, Ede, LKCA/Tandem projects /NowHere Age Included Symposium Amsterdam: presentatie i.s.m. Marjolein Gysels U.v.A. Cultuur in Beeld Conferentie Den Haag: presentatie NowHere Van Abbe Museum Universiteit van Amsterdam: Zona's Kiosk Kunst en Dementie Conferentie: kernteam Long Live Arts Conference Ede: kunstenaars optredens CALL XL Cultuur Ondernemen Veejay, de Beambus en video/film: Noord Verandert (Bellisima TV) Amsterdam Fantastisch Filmfestival Hoogovens- Videoprojecties Vuile Dieve, Theatergroep Hollandia Open Haven Festival Ruigoord Robodock NieuwenMeer
Sinds 2014 organiseer ik 'Pyjama Party's' in verpleeghuizen. Met Pyjama Pret bracht ik kunst en warmte naar de vroege en late uren in verpleeghuizen, momenten die vaak aan de aandacht ontsnappen maar juist zo waardevol kunnen zijn. Het project draaide om zachte, intieme activiteiten die bewoners hielpen de dag ontspannen te beginnen of af te sluiten, en tegelijkertijd ruimte boden voor verbinding en plezier. Door zachte, speelse interventies te organiseren in een tijd waarin bewoners vaak minder actief zijn, creëerden we een gevoel van ritme, warmte en samenzijn. ’s Avonds vulden we de gangen met muziek, terwijl bewoners in hun pyjama en slaapmutsjes samenkwamen om liedjes te zingen en verhalen te luisteren. Voor het slapengaan deelden we knuffels uit. Ook in de vroege uren is tijd voor Pyjama Pret begonnen we de dag met ochtendgymnastiek, waarbij beweging en zachtheid centraal stonden. Ook hier speelde muziek een grote rol, samen met activiteiten die bewoners uitnodigden om rustig wakker te worden en de dag met een glimlach te starten. Met dank aan : Sevagram Limburg voor de inspiratie voor het concept, en het Oranjefonds voor het project Pyjama Pret in 2021
Met De Tafel van Vier wilde ik een verbinding leggen tussen vertegenwoordigers van vier groepen: kwetsbare oudere, vrijwilliger, kunstenaar en zorgprofessional. Het doel was om vrijwilligers ( zgn actieve senioren die als vrijwilligers willen bijdragen aan de ouderenzorg) te inspireren en begeleiden om hun talenten in te zetten voor het welzijn van kwetsbare ouderen in verpleeghuizen. Door workshops en creatieve samenwerkingen ontstonden nieuwe manieren om kwetsbare ouderen te betrekken en te inspireren, terwijl vitale ouderen hun eigen werkwijze en stem ontwikkelden. Met vierdaagse workshoptrajecten hebben we vitale ouderen opgeleid om ontmoetingen met kwetsbare ouderen vorm te geven. Deze trajecten omvatten: • Zorgvuldige observatie en documentatie: Leren kijken, luisteren en verhalen vastleggen. • Creatieve experimenten: Gebruik van poëzie, beeldende kunst, spelvormen en muziek om interacties te verrijken. • Eigen inbreng stimuleren: Vitale ouderen werden uitgedaagd hun eigen talenten en ideeën in te brengen, van het organiseren van een activiteit tot het bedenken van verrassende ontmoetingsvormen. Tijdens De Tafel van Vier werden vitale ouderen niet alleen begeleid, maar ook geïnspireerd om hun eigen rol vorm te geven. Sommigen traden op als postbodes die brieven en verhalen uitwisselden tussen bewoners. Anderen werden spelleiders, verzamelaars of creatief coaches. De trajecten waren ontworpen om vitale ouderen zelfstandig te laten werken, terwijl zij begeleid werden door kunstenaars met ervaring in de ouderenzorg. Kwetsbare ouderen waren geen passieve ontvangers; hun verhalen, reacties en ideeën vormden de basis voor de activiteiten. De Tafel van Vier kwam tot stand met een bijdrage van Amsta en van Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid (Vitok) Stichting Sluyterman van loo, R.C.O.A.K. , en Stichting Kunst in de Zorg Productie: Janneke Kersbergen en Laurie Kuipers Kunstenaars: Laurien Mulder Riska Wijgergangs en Monique Hoving Ulrike Bartels Jaap Oostra
Expedities, Speurtochten en Safaris Wat gebeurt er als je ergens loopt, kijkt, verzamelt, en maakt? Met kunstenaars maak ik audiotours, safari's en expedities. • ZorgKrijgers Spaarndammerbuurt: Speurtochten met bewoners, buurtgenoten en kinderen waarin we verhalen verzamelen en verborgen schatten vinden. • Expeditie SNOES Flevohuis: een ervaring waarin 100 ezoekers opnieuw leerden kijken, luisteren en voelen door kunst en ontmoetingen. • Rondje Nieuwe(N)Meer: verhalen en wandeling rond het terrein Nieuwenmeer het Nieuwe Carola Kruiswijk over Expeditie SNOES in het Flevohuis Amsterdam: Vandaag bezocht ik Expeditie SNOES, een kunstproject voor mensen met dementie, in een verzorgingshuis. Een project waarvoor je heel gevoelig afgestemd moet zijn, anders kijk, hoor en voel je er overheen. Het woord ritueel viel niet eenmaal, en toch was het een rituele ervaring. Word ik wel eens met een koosnaampje aangesproken? Ja, vertel ik aan de dames van Wasv(r)ouwen. Ze stempelen het op een zakdoek. Ik heb mijn knuffelnaam bij me in lichtgroene stempelletters. Ik hoef het maar te lezen. Ik schrijf een levensverhaal voor een Weesbeest. Een knuffel die op zoek is naar een nieuwe eigenaar. Wie ontfermt zich over mij als ik mijn oude leven kwijt ben? Hier maakt elk weesbeest een kans. Ik zie de foto’s van de nieuwe levens. Ik laat me meenemen door de verzamelde levensmotto’s en verhalen van het Mijmerbureau. Ik hoor verhalen van mensen die op de rand verkeren van spreken, gissen en vergissen. Door de woorden heen luisteren is geboden. Het is een wonder als we elkaar verstaan. Huid-aan-huid dansen in Café Tijdloos. Ik weet niet wie hij is, die me met moeite laat gaan omdat hij zo graag wil vertellen maar niet meer uit zijn woorden komt. Hij gaat dansen met de Knuffelschoondochter en ik zie hoe hij zijn vinger opsteekt als hij een melodie herkent. Ik ben dan al onderweg naar Muzikado. Mijnheer B. beweegt zijn knieën op de maat van de Waterkant en is verrukt als hij de gitaar op schoot krijgt en de zachte ploinkjes hoort. Snaar voor snaar. Wie niet kan praten kan altijd nog zingen en fluiten. Die kan zich laten koesteren door alles wat tevoorschijn komt uit de bijzondere zakjes van de Verwonderjurk. Dansvoile of een vogelgezang. Bellenblaas of een nachtmelodietje voor boven de wieg. Een waaier om te wuiven als het even te veel wordt. Dan zit ik geblinddoekt in een kring en praat over afhankelijk zijn met mensen die ik niet kan zien – en zij mij niet. Ik krijg onverwachte smaakbommetjes in mijn mond, op een moment dat ik niet kan beïnvloeden en met een intensiteit die ik niet kan voorzien. Vrijheid bestaat uit neezeggen. Of uit overgave aan wat er komt. Ben ik ooit zover dat ik dat zonder spelen kan? Verloren zijn en gevonden worden, verliezen en vinden. Ver voorbij woorden. Wat weet ik van veiligheid als je niets meer over hebt dan je eigen huid? De wereld wordt zo klein als mijn vertrouwen. Of zo groot.
Escape spelen Ontsnappen vraagt om een doel. Wat is het dat je wil achterlaten? Waaraan wil je ontsnappen? Wat drijft je verder, en vooral: waarnaartoe? Sinds 2022 onderzoek ik deze vragen met kunstenaars, zorgpartners, een gamedesigner en een webdesigner. Wat maakt dat mensen écht gaan spelen? Welke onderdelen en ingrediënten zetten mensen aan het werk, laten ze meedoen en maken ze nieuwsgierig? Het zijn geen eenvoudige vragen, maar de zoektocht zelf is al een avontuur, een dynamisch proces waarin we samen ontdekken wat mensen inspireert, activeert en verbindt.
Met Equal Arts, de Engelse Partner waarmee ik in 2025 samenwerkte in Tandem Europe-project NowHere, heb ik in 2016 en 2017 een project opgezet rond de komst van kippen in een zorginstelling. Tijdens de bezoeken aan Henpower in het Verenigd Koninkrijk kreeg ik het idee om het concept als inspiratie te nemen voor een uitvoering in Nederland. Met toestemming van Equal Arts heb ik het concept op twee locaties van ZGAO en Amsta in Amsterdam gerealiseerd. Ik heb ik hieraan mijn eigen draai gegeven, met meer, met vijf kunstenaars gesecteerd via een landelijke oproep en een ballotage. Eitje bracht het onverwachte naar het Flevohuis: een kunstproject waarin kippen en kunst samenkwamen om het dagelijks leven op te schudden. Van september 2016 tot mei 2017 transformeerden de tuin van het Flevohuis in een creatieve en levendige ontmoetingsplek, waar kippen het middelpunt van inspiratie werden. Met kunstenaars werkte ik samen om met bewoners, een startpunt voor gesprekken, verhalen en experimenten. Het hok met vier trotse Marans-kippen bracht mensen naar buiten, liet ze lachen en zorgde ervoor dat zelfs de meest introverte bewoners hun schulp verlieten. Ik betrok een ‘kipoloog’ op om met bewoners te filosoferen over de psychologie van de kippen en een boek te maken, een beeldhouwster met een ‘egg-bot’ om eieren te beschrijven met persoonlijke verhalen, een modeontwerper en een beeldhouwer die met blinden en slechtzienden werkt die sprekende eieren maakte. Met de verhalen en inzichten opgedaan met Eitje, gecombineerd met de visie van de kunstenaars, maakte ik een reizende installatie die onder andere in het Dolhuys museum werd getoond. Eitje, en het opvolgende project ‘TOK!” (Troetelkippen Ouderen en Kunst) definieerde kunst in de zorg op nieuwe manieren. Deelnemers ontdekten dat ze zelf konden bijdragen met wormen steken, hingen bij het hok, en buren met kippenkennis kwamen hun ervaringen delen, zoals liedjes over kippen uit Tunesië. De eieren werden verkocht aan familieleden, waarmee het eten van de kippen werdt aangeschaft. Het zorgpersoneel, geïnspireerd door de kunstenaars, ging creatief aan de slag met eigen thema’s. Zelfs buurtbewoners raakten betrokken, met kaarten die op de Dappermarkt werden opgehaald teruggestuurd werden met boodschappen van Amsterdammers over kippen en andere dieren. Voor mij was Eitje een bewijs van wat kunst kan toevoegen aan het verlevendigen van de zorg met dieren. * Henpower- Eitje in het Flevohuis werd opgevolgd door TOK! Troetelkippen Ouderen en Kunst op de Amsta-locatie Van ’t Hoflaan in Amsterdam
Was Goed Was Goed bewees dat zelfs de meest alledaagse taken een bron van verwondering kunnen worden en was een stap naar een inclusieve, speelse en menselijke zorgomgeving. Samen met de manager van Meer en Oever ontwikkelde ik een concept dat de dagelijkse routine van wassen en vouwen transformeerde tot een inspirerende en creatieve ervaring. In dit lab onderzochten we hoe alledaagse handelingen – zoals het ophangen van was of het ruiken van zeep – konden veranderen in momenten van creativiteit en cocreatie. Zes kunstenaars uit verschillende disciplines werkten samen met bewoners, personeel en vrijwilligers. Zij werden uitgenodigd om op een nieuwe manier naar hun werk te kijken: niet als een taak, maar als een kans voor verbinding en creativiteit. Met dank aan Amsta en Stichting RCOAK
Oh Wat Ben Je Mooi: Mode, Eigenheid en Autonomie In 2020 en 2021 werkte ik samen met Sonja van Dort aan Oh Wat Ben Je Mooi, een project waarin mode, eigenheid en autonomie van ouderen centraal stonden. Cliënten werden niet alleen deelnemers, maar ook mede-ontwikkelaars van het project. Samen gaven we vorm aan een reeks creatieve workshops, die culmineerden in een knallende modeshow vol energie, trots en plezier. Voor dit project werkte ik samen met de getalenteerde workshopleiders van Zona’s Kiosk, specialisten in het werken met ouderen in zorginstellingen. In de workshops stond de creativiteit en het plezier van de cliënten voorop, en dat leverde fantastische momenten op. Al deze activiteiten kwamen samen in de modeshow Oh Wat Ben Je Mooi, waarin iedere deelnemer zijn of haar creaties en persoonlijkheid kon laten schitteren. Als aandenken kreeg iedereen een bedrukt t-shirt en een sieraad mee naar huis. Dit project was een viering van de kracht en eigenheid van de deelnemers.
Geluksplekken Noord
Ter ere van Amsterdam 750 kreeg ik een bijdrage voor ‘Geluksplekken Noord’ : de plekken van Noord laten spreken samen met mensen wonen en werken in Amsterdam Noord. De deelnemers bestonden uit ouderen uit Noord, mensen met een psychiatrisch achtergrond, schrijvers van de Kantlijn, een buurtsjamaan, een NDSM kunstneaar, theatermakers en muzikanten, een dame van 96 en andere buurtbewoners, en andere mensen uit diverse delen van Noord. Met bewoners van verpleeghuis De Die heb ik buurtsafari’s met kunstenaars georganiseerd en opnames gemaakt met mensen in Noord over hun Geluksplekken. Hieruit is een digitale kaart samengesteld te vinden op veramaps.nl . Op de hoofdpagina vind je een plattegrond met de plekken, op de pagina 'locaties' de verhalen achter de plekken en de deelnemers, met verhalen, muziek, gedichten, voordrachten en soundscapes bij plekken in Noord.
Geluksplekken Noord is mede mogelijk gemaakt door Stichting Amsterdam 750 jaar #kadovoordestad, Cordaan en Het Postcodeloterij Buurt Fonds
SchattenJacht Escape
Schattenjacht: Spel als Verbindende Factor
Met Schattenjacht creëer ik samen met Sonja van Dort (Cordaan) een betekenisvolle spelervaring waarin verhalen, puzzels en technologie samenkomen. Dit project, dat loopt van september 2023 tot mei 2025, draait om het ontwerpen van interactieve escapegames die mensen verbinden en hun verborgen talenten onthullen. De ‘schatten’ in dit spel zijn niet alleen de verhalen en uitdagingen, maar ook de deelnemers zelf en wat zij inbrengen. Met Schattenjacht willen we meer dan een spel creëren. Het is een middel om verbinding te leggen tussen mensen, verhalen en plekken. Het spel brengt deelnemers samen en nodigt hen uit om elkaar en zichzelf op een nieuwe manier te ontdekken.
De opzet van Schattenjacht:
Verhalenonderzoek: de geschiedenis van de omgeving, de achtergrond van bewoners en de buurt.
Uitdagingen en puzzels: Met escapegame-elementen zoals puzzels en rollen creëren we situaties die samenwerking en creativiteit tussen spelers stimuleren.
Technologie-integratie: We verkennen hoe mobiele telefoons, QR-codes, plattegronden en drukwerk kunnen worden ingezet om het spel tot leven te brengen, zowel binnen als buiten.
Rollen en dynamiek: Spelers kunnen in rollen stappen zoals verteller, gids, joker of boef. Ze kunnen een ZorgTijger zijn die helpt, of een ZorgKrijger die uitdagingen aangaat. Deze rollen maken het spel levendig en speels, en bieden ruimte voor persoonlijke expressie.
Zintuiglijke en audiovisuele elementen: Door gebruik te maken van geluid, beeld en andere zintuiglijke prikkels voegen we een extra laag toe aan de spelbeleving, zodat het niet alleen een uitdaging is, maar ook een ervaring die blijft hangen.
Voorgeschiedenis:
In 2022 namen we het ingrediënt spel als de verbindende factor in het project ZorgKrijgers. Dit project wordt opgevolgd door SCHATTENJACHT. “Schatten’ in dit project zijn de bewoners en hun verborgen talenten, liefhebberijen, geschiedenis. Deze gaan we verwerken in een escpaespel in 2025. Met deze ontdekkingsreis gaan we uitvinden wat wel en niet aanspreekt, uitdaagt of goed werkt.
SchattenJacht komt tot stand dankzij een bijdrage van het Fonds voor Cultuurparticipatie
ZorgKrijgers 2022 werd mogelijk gemaakt met bijdragen van Fonds Sluyterman van Loo, Het Amsterdams Fonds voor de Kunst AFK, Stadsdeel Amsterdam Noord, Stadsdeel Amsterdam West en het Buurtfonds Amsterdam West van de Postcodeloterij.
ZorgKrijgers
Project ZorgKrijgers combineerde nieuwe en bestaande spelvormen om verpleeghuisbewoners en ouderen thuis uit te dagen en te stimuleren tot zelfexpressie. We organiseerden drie opeenvolgende spelrondes in twee instellingen van Cordaan in samenwerking met een kernteam van kunstenaars van Zona's Kiosk. Ook vrijwilligers en mantelzorgers speelden een belangrijke rol als gids, spelleider en spel-expert.
Het project bracht een gevoel van avontuur en dynamiek met zich mee en moedigde zorgmedewerkers, familie en vrijwilligers aan om opnieuw contact te maken met hun speelse en creatieve kant. Spelelementen stimuleerden de intrinsieke motivatie van de deelnemers, en gaven kunstenaars nieuwe handvatten om vragen te stellen en deelnemers uit te dagen. Dit leidde tot inspirerende eigen inbreng en verrassende nieuwe informatie van en over de deelnemers. Door samen opdrachten uit te voeren, schatten te zoeken en vragen te beantwoorden, ontstond er een positieve groepsdynamiek waarbij deelnemers tijdelijke rollen op zich namen en gezamenlijke momenten van flow beleefden. Kortom, een geslaagd project.
Vervolg
Het project krijgt een vervolg onder de naam SchattenJacht. Cordaan en het fonds voor Cultuurparticipatie hebben een bijdrage toegezegd om het project tot mei 2025 verder uit te werken tot een verpleeghuis ‘escape’ spel.
ZorgKrijgers werd mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van Fonds Sluyterman van Loo, Het Amsterdams Fonds voor de Kunst AFK, Stadsdeel Amsterdam Noord, Stadsdeel Amsterdam West en het Buurtfonds Amsterdam West van de Postcodeloterij.
Werkboek voor ZorgTijgers
In de lockdown van 2020 maakte Vera Broos een handboek met uitdagingen en voorbeelden in tekst en foto's van meer dan 100 mantelzorgers, vrijwilligers, kunstenaars, zorgmedewerkers, kleinkinderen. Zij zijn de Tijger, de kwetsbare ouderen (ook aan het woord ) de Krijger. Het staat vol foto’s bedoelt om vragen op te roepen , waardoor je de teksten anders gaat lezen. Elk hoofdstuk bevat een uitdaging. Je kan overal beginnen, kleurenbalken maken het makkelijk om een hoofdstuk te vinden.
Je kan het boek bestelen voor 12,50 euro excl. verzendkosten door een mail te suren naar Vera Broos, info@zonaskiosk.nl
Nieuw Programma: Pyjama Pret
Met Pyjama Pret hebben we een programma ontwikkeld dat we nu ook aan andere verpleeghuizen willen aanbieden. Een bijzonder programma dat tot stand kwam dankzij een bijdrage van de Impuls Vakantieactiviteiten Samen Ouder (Het Oranje Fonds, Stichting Sluyterman van Loo en Stichting RCOAK) en ZGAO.
Pyjama Pret is een programma waarbij kunstenaars verpleeghuisbewoners op zachte wijze en (ook) buiten de gebruikelijke uren opzoeken en betrekken bij workshops, muzikale en theatrale bijeenkomsten, met inzet van handmassages, poppenspel, knuffels met kinderverhalen, een pyjama-catwalk, geuren en smaken, aanraking, verhalen en dromen.
Hartelijk dank aan het fantastische team van activiteitenbegeleiders in het Flevohuis en de kunstenaars, die van dit mooie project een feestelijke en intieme belevenis hebben gemaakt.
Vera Broos, Stichting Kunst in de ZorgPyjama Pret is een bijzonder programma dat tot stand kwam dankzij een bijdrage van de Impuls Vakantieactiviteiten Samen Ouder (Het Oranje Fonds, Stichting Sluyterman van Loo en Stichting RCOAK) en ZGAO.
Pyjama Pret is een programma waarbij kunstenaars verpleeghuisbewoners op zachte wijze en (ook) buiten de gebruikelijke uren opzoeken en betrekken bij workshops, muzikale en theatrale bijeenkomsten, met inzet van handmassages, poppenspel, knuffels met kinderverhalen, een pyjama-catwalk, geuren en smaken, aanraking, verhalen en dromen.
Met Pyjama Pret hebben we een programma ontwikkeld dat we nu ook aan andere verpleeghuizen willen aanbieden.
Hartelijk dank aan het fantastische team van activiteitenbegeleiders in het Flevohuis en de kunstenaars, die van dit mooie project een feestelijke en intieme belevenis hebben gemaakt.
Vera Broos, Stichting Kunst in de Zorg
De kunstenaars:
Riska Wijgergangs
Monique Hoving
Karien van Assendelft
Petra van Aken
Chris Corstens
Martin van Leusden
Kees Post
Nils Krook
Anke van Vliet
Sandra Schouten
Esmeralda Detmers
Websites en sociale media
www.veramaps.nl
www.kunstkiosk.nl
Facebookpagina's:
Zona's Kiosk Presenteert
MeerTonen
Rondje Nieuwe(N)Meer